Consumenten zijn vaak bezorgd over hun online privacy. Veel mensen denken dat ze er geen invloed op hebben, zelfs als je de keuze hebt om data te delen of niet. De keuze wordt niet makkelijker gemaakt door ‘dark patterns’. Wat zijn dat en hoe kunnen merken er afstand van nemen? Joanna Strycharz schreef er voor SWOCC een blog over.
Consumenten willen controle over hun online privacy, maar voelen zich vaak machteloos vanwege ‘dark patterns’. Hieronder vallen manipulatieve ontwerpkeuzes in gebruikersinterfaces, zoals privacy-instellingen, die irritatie bij consumenten veroorzaken en juridische gevolgen kunnen hebben. Een alternatief voor dark patterns zijn ‘bright patterns’, ontwerpprincipes die privacyvriendelijke opties benadrukken en kunnen leiden tot hogere consumententevredenheid en betere klantrelaties.
Nagging
Dark patterns verwijzen naar ontwerpkeuzes in gebruikersinterfaces die gebruikers opzettelijk een actie laten ondernemen wat ze anders misschien niet zouden doen. Recent onderzoek heeft ze in vier types ingedeeld: ‘nagging’, ‘obstruction’, ‘sneaking’ en ‘interface inference’. Deze patronen zijn te vinden in verschillende online contexten, waaronder e-commerce websites, socialemediaplatforms en vooral in privacy-instellingen. Ze kunnen grote gevolgen hebben voor de privacy en autonomie van gebruikers.
Verwarrend
Een veelvoorkomend dark pattern in privacyinstellingen is het gebruik van verwarrende taal of misleidende terminologie. Sommige websites gebruiken bijvoorbeeld vage of te ingewikkelde taal om privacyinstellingen te beschrijven, waardoor het voor gebruikers moeilijk is om te begrijpen welke informatie ze precies delen en met wie. Daarnaast kunnen sommige platforms standaardinstellingen gebruiken die prioriteit geven aan gegevensverzameling boven privacy, waardoor gebruikers door meerdere lagen menu’s moeten navigeren om bepaalde gegevensuitwisselingspraktijken uit te schakelen. Een ander veelvoorkomend dark pattern is het gebruik van misleidende ontwerpelementen om gebruikers in de richting van bepaalde keuzes te sturen. Denk hierbij aan het strategisch plaatsen van knoppen of selectievakjes op prominente locaties of kleuren die de bezoeker naar een keuze sturen.
Misleiding
Dark patterns in privacyinstellingen kunnen vertrouwen ondermijnen en de reputatie van een bedrijf of platform schaden, wat leidt tot een verminderde betrokkenheid van gebruikers en mogelijk verlies van klanten. Bovendien kunnen dark patterns ook juridische gevolgen hebben. Bedrijven die gebruikmaken van misleidende praktijken verzamelen data zonder duidelijke toestemming, wat in strijd is met Europese regelgeving.
Tevredenheid
Frans onderzoek van de Commission Nationale de l’Informatique et des Libertés toont aan dat het negatieve effect van dark patterns kan worden tegengegaan door de toepassing van bright patterns. Dat zijn ontwerpprincipes waarbij het ontwerp wordt omgedraaid in de richting van de privacyvriendelijke opties voor de consument. Een bright pattern is bijvoorbeeld het benadrukken van de afwijzingsoptie in een cookiemelding. De studie toont aan dat bright patterns het cookies-afwijzingspercentage verdubbelen, maar ze verhogen ook de tevredenheid van de consument. Dit kan dus positieve gevolgen hebben voor de klantenrelatie met het merk.
Over de auteur
Joanna Strycharz is universitair docent persuasieve communicatie bij Amsterdam School of Communication Research (ASCoR) aan de Universiteit van Amsterdam. Samen met SWOCC heeft ze haar promotieonderzoek uitgevoerd naar gepersonaliseerde marketingcommunicatie.
Meer informatie over SWOCC op www.swocc.nl