Het aantal demonstraties in Nederland is de afgelopen jaren enorm toegenomen. De eerste paar maanden van het jaar stonden vooral in het teken van protesten tegen de coronamaatregelen terwijl ten tijde van het onderzoek (juni 2022) Nederland in de greep was van de acties van boeren, terwijl ook de Klimaatmars duizenden betogers trok. I&O Research onderzocht de demonstratiebereidheid, in opdracht van Amnesty International.
Nationale en internationale wetgeving bieden geen ruimte om meningen die als kwetsend worden ervaren te verbieden. Ook mogelijk kwetsende uitingen vallen onder de vrijheid van meningsuiting en worden door het demonstratierecht beschermd. Alleen uitingen die aanzetten tot haat, discriminatie of geweld kunnen bestraft of verboden worden.
Om beter inzicht te krijgen in de kennis en opvattingen van de Nederlandse bevolking met betrekking tot dit onderwerp heeft I&O Research in opdracht van Amnesty International een opinieonderzoek uitgevoerd.
Belangrijkste bevindingen uit het onderzoek:
Nederlanders zijn goed op de hoogte van de vrijheid van meningsuiting, maar weten beduidend minder van demonstratievrijheid. Overal het algemeen denken Nederlanders dat de demonstratievrijheid beperkter is dan in werkelijkheid het geval is.
Ruim de helft van Nederlanders (54%) vindt dat demonstraties nodig zijn voor maatschappelijke verandering. Bovendien zeggen zeven op tien (72%) dat iedereen vrij moet zijn om ergens tegen of voor te demonstreren. Dit aandeel is fors toegenomen ten opzichte van 2018 toen zes op tien (58%) dit vond.
Desalniettemin vinden vier op vijf (82%) dat demonstraties verboden moeten kunnen worden als gevaar voor de openbare orde dreigt.
Ook wanneer een demonstratie niet van tevoren is aangemeld vindt de helft (49%) een verbod acceptabel.
Voorts vindt een ruime meerderheid het onacceptabel als tijdens een demonstratie beledigende spandoeken worden getoond of spreekkoren worden ingezet.
Het onderwerp waarvoor wordt gedemonstreerd is van grote invloed op de mate van acceptatie. Zeven op tien vinden het acceptabel als ziekenhuismedewerkers demonstreren voor betere arbeidsomstandigheden, terwijl demonstraties van Extinction Rebellion, Kick out Zwarte Piet of tegen de coronamaatregelen door de meerderheid als onacceptabel worden ervaren.
De mate van acceptatie voor een demonstratie hangt sterk samen met politieke ideologie. Aan de flanken is de mate van acceptatie doorgaans iets hoger, al verschilt dit sterk per onderwerp.