De nieuwste bevindingen van de EIT Food Consumer Observatory laten de complexiteit zien van voedselkeuzes van consumenten en de rol van sterk bewerkt voedsel. Onder wetenschappers en voedingsdeskundigen is er al jaren discussie over de gevaren van dit soort voedsel. Het perspectief van de consument ontbrak nog. Durk Bosma schreef er een artikel over.
Sterk bewerkt voedsel (ultra-processed food) is tegenwoordig een omstreden onderwerp. De definitie is gebaseerd op de NOVA-classificatie en omvat bekend ‘junkfood’ zoals energiedrankjes en frisdrank, gefrituurd voedsel en chocoladerepen. Maar het zijn niet alleen de voor de hand liggende ‘verdachten’ zoals kant-en-klaarmaaltijden, zelfs schijnbaar gezondere opties zoals (sommige) vegan kazen en vleesvervangers behoren tot de categorie van ultrabewerkte voedingsmiddelen. Ze bevatten kunstmatige ingrediënten zoals eiwitisolaten, emulgatoren en andere additieven.
Het onderzoek, het eerste grootschalige Europese consumentenonderzoek over dit onderwerp, bestond uit een kwantitatief onderzoek onder 10.000 deelnemers uit 17 landen, en een kwalitatief deel met behulp van het Citizen Participation Forum, EIT Food’s eigen Europese online community. In totaal 89 Europese consumenten deden mee aan dit deel.
Belangrijkste uitkomsten
UPF worden gezien als schadelijk voor de gezondheid
Uit het onderzoek bleek dat Europese consumenten zich ongemakkelijk voelen over de gevolgen die ultrabewerkte voedingsmiddelen voor hun gezondheid zouden kunnen hebben. De meerderheid van de respondenten (65%) maakt zich zorgen over de mogelijke gezondheidsrisico’s. Zo gelooft 67% dat sterk bewerkte voedingsmiddelen bijdragen aan obesitas, diabetes en andere levensstijlgerelateerde gezondheidsproblemen. Bovendien voelt 67% van de consumenten zich ongemakkelijk bij onbekende ingrediënten in hun eten.
Verwarring over verwerkingsniveaus in voedingsmiddelen
Hoewel er gezonde zorgen bestaan over dit soort voedingsmiddelen, kiezen veel consumenten er toch voor om ze te eten. Slechts iets meer dan de helft (56%) probeert actief om bewerkte voedingsmiddelen te vermijden.
Uit het onderzoek blijkt dat een gebrek aan kennis over voedselbewerking bijdraagt aan de onzekerheid van consumenten bij het maken van weloverwogen keuzes. Velen zijn onzeker over de bewerkingsniveaus van verschillende voedingsmiddelen en overschatten of onderschatten de mate van verwerking. Als gevolg hiervan onderschatten veel consumenten waarschijnlijk de hoeveelheid ultrabewerkt voedsel die ze eten. Ter illustratie. Een meerderheid (61%) van de consumenten identificeerde energiedrankjes correct als ultra-bewerkt, maar er waren veel minder die veganistische kaas (34%) en chocoladerepen (22%) tot dezelfde (correcte) categorie rekenden. Hoewel 84% van de consumenten beweerde minder dan vijf keer per week ultrabewerkte voedingsmiddelen te consumeren, suggereert de mate van verwarring dat deze zelfrapportage het werkelijke consumptieniveau onderschat.
Interesse in plantaardige vervangers bedreigd door UPF-zorgen
Meer dan de helft van de respondenten ziet plantaardige vervangers als sterk bewerkte voedingsmiddelen. Meer dan de helft (54%) van de Europese consumenten eet liever geen plantaardige vervangers omdat ze ultrabewerkt voedingsmiddelen willen vermijden. Veganisten en vegetariërs zijn minder geneigd om plantaardige alternatieven om deze reden te vermijden.
Het verminderen van de consumptie van UPF staat niet op het menu
Ondanks de bezorgdheid over de gezondheidsrisico’s van sterk bewerkte voedingsmiddelen, verwachten de meeste consumenten niet dat ze de hoeveelheden verminderen. In plaats daarvan hopen ze een balans te vinden door te proberen meer zelfgemaakt voedsel te eten en sterk bewerkt voedsel te beperken tot het ‘noodzakelijke’.
Traktatie
Wanneer is ultra-bewerkt voedsel precies gewenst? Vaak op momenten dat er behoefte is aan eten dat snel en makkelijk gegeten kan worden (of helemaal geen bereiding vereist), of wanneer men op zoek is naar een betaalbare voedselkeuze. Maar voor veel consumenten zijn ultra-bewerkte voedingsmiddelen ook een traktatie, voedsel dat lekkerder is dan zelfgemaakt eten, of het zijn snacks die gekoppeld zijn aan sociale gelegenheden.
Behoefte aan duidelijkheid
Het rapport laat zien dat consumenten beter willen begrijpen wat ultrabewerkt voedsel is en hoe het hun gezondheid beïnvloedt. Overheden, fabrikanten en wetenschappers zouden moeten werken aan een heldere definitie van ultrabewerkte voedingsmiddelen. Daarnaast zou consumentenvoorlichting helder moeten maken wat voedselbewerking betekent en welke effecten het kan hebben op de gezondheid op de lange en korte termijn.
Tot slot, nationale voedingsrichtlijnen zouden moeten verduidelijken of plantaardige vervangers ultrabewerkte voedingsmiddelen zijn en of dit van belang is voor hun algemene gezondheid.
Over EIT Food’s Consumer Observatory
EIT Food’s Consumer Observatory is een Europese kennisbank die de transformatie van voedselsystemen stimuleert, door consumenteninzichten te bieden voor de agrofoodsector. Het initiatief wordt mogelijk gemaakt door EIT Food, ’s werelds grootste en meest dynamische voedselinnovatie-community. Het Nederlandse onderzoeksbureau Future of Food Institute is een van de partners van de Consumer Obervatory.
Download het gratis rapport hier (in het Engels).
Durk Bosma op MIE’24
Oprichter van het Future of Foods Institute Durk Bosma leidt op woensdag 13 maart (11.15 uur) een round table op het MIE, met als titel: ‘Hoe kan jij als marktonderzoek bijdragen aan een betere wereld?’. Ook om 14.00 uur leidt hij een round table, en dan over: ‘Wat is de vraag achter de vraag?’