De afgelopen jaren vliegen in verkiezingstijd de stemhulpen de kiezer om te horen. Bijna de helft van de kiezers (46%) vulde tot dinsdag jl. al tenminste één stemhulp in. Het landschap aan kieswijzers is inmiddels zeer divers. Manuel Kaal van Kantar Public schreef er een artikel over.
Je hebt de ‘traditionele’ stemhulpen, zoals de Stemwijzer.nl, de Partijenwijzer en het Kieskompas, maar er zijn ook allerlei stemhulpen gericht op deelonderwerpen of -doelgroepen. Voorbeelden zijn de Jongerenkieswijzer, de Cannabis kieswijzer en bijvoorbeeld de Technologie kieswijzer. Daarnaast hebben ook diverse media zoals het NRC, de Volkskrant, het AD een stemhulp ontwikkeld. Zondag met Lubach heeft er zelfs een sprookjesachtige game ontwikkeld om je te helpen met je stemkeuze. Deze lijst is daarmee geenszins uitputtend.
Nog afgezien van de manier van totstandkoming van de stemhulp en de invloed daarvan op de uitslag, zoals betoogd door Thijs Niemantsverdriet en Casper Albers, groeit de vraag welk belang de kiezer hecht aan de uitslag van de stemhulp.
‘Bij een kwart van de kiezers kwam het stemadvies volledig overeen met de eigen politieke voorkeur’
Self fullfilling prophecy?
Bij bijna een kwart van de kiezers die tenminste één stemhulp (23%) invulden kwam het stemadvies volledig overeen met de eigen politieke voorkeur. Voor meer dan de helft van de kiezers die een stemhulp invulden (53%) kwam het stemadvies niet overeen, maar in ieder geval in de buurt van de eigen voorkeur. Voor ongeveer één op de vijf kiezers (18%) kwam het stemadvies helemaal niet overeen met de eigen politieke voorkeur. Opvallend is dat dit aandeel veel hoger is bij kiesgerechtigden met een laag opleidingsniveau. Bij ongeveer eenderde van de laagopgeleiden die een stemhulp invulden, kwam de uitslag helemaal niet overeen met de eigen politieke voorkeur. Dit is anders dan bij hoogopgeleiden. Bij slechts 10% van die groep kwam de uitslag van de stemhulp helemaal niet overeen met de eigen politieke voorkeur. In meer dan een kwart van de gevallen (28%), veel meer dan bij lager opgeleiden, kwam het stemadvies volledig overeen met de eigen politieke voorkeur.
Een stemadvies, en dan?
Na het invullen van de stemhulp krijgt iedere deelnemer een stemadvies. Interessant is het om te bekijken wat kiezers met dat stemadvies doen. Over het totaal geeft ongeveer een kwart van de kiezers aan dat het stemadvies hun politieke voorkeur heeft bevestigd. Een ongeveer even groot aandeel kiezers (26%) zegt dat het een rol speelt bij het bepalen van hun keuze. Eén op de vijf kiezers (18%) hecht geen enkele waarde aan het stemadvies. Dit aandeel is opvallend hoger onder laagopgeleiden (30% vs. 12% hoogopgeleiden).
Als de mogelijke overeenstemming van het stemadvies wordt afgezet tegenover de waarde van het stemadvies, ontstaat er een interessant beeld. Zo zag bijna tweederde van de kiezers waar het stemadvies overeenkwam met de politieke voorkeur, dat hun politieke voorkeur bevestigd werd. Daartegenover zien we dat bijna de helft van de kiezers waarvan het stemadvies niet overeenkwam met de politieke voorkeur (43%), aangeeft geen enkele waarde hechten aan het stemadvies. Het stemadvies heeft bijna eenderde van de kiezers (30%) waar dit advies niet overeenkwam met de politieke voorkeur, aan het denken gezet. Maar dat zijn de uitersten.
Bij een groot deel van de kiezers die een stemadvies ontving (53%), kwam dit in de buurt van de politieke voorkeur. Voor hen betekent het stemadvies van een stemhulp vooral dat het helpt bij de keuze (31%), hen aan het denken heeft gezet (24%) of hun politieke voorkeur heeft bevestigd (21%).
‘Een deel van de kiezers gebruikt een stemhulp om voor zichzelf te bevestigen dat zij achter hun politieke voorkeur staan’
Aanzetten tot denken
Een deel van de kiezers gebruikt een stemhulp om voor zichzelf te bevestigen dat zij achter hun politieke voorkeur staan. Indien een stemhulp niet overeenkomt met de eigen politieke voorkeur, verwerpt men dit advies al snel. Maar bij een groot deel van de kiezers speelt de stemhulp een rol bij de keuze voor een bepaalde partij of zet het in ieder geval aan tot denken. Daarom moet de kwaliteit en de rol van de stemhulp niet onderschat worden.