De Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023 staan voor de deur. Nederlandse AI en data-adviesbureau ADC doken in de verkiezingsprogramma’s om te achterhalen wat ze van AI en algoritmen vinden.
Als je alle verkiezingsprogramma’s erop naslaat dan is er een duidelijk verschil: Volt spant de kroon met een visie – en een heel hoofdstuk over AI, daarna komen BIJ1, GL-PVDA, D66, NSC, CU, BBB, DENK, PvdD en VVD; CDA en SP plaatsen een paar keer een kritische noot. PVV, FVD, SGP en JA21 zwijgen AI dood.
Volt
Volt ziet in AI-systemen zoals ChatGPT immense kansen voor de samenleving, maar benadrukt dat ze niet blindelings aan de vrije markt overgelaten kunnen worden. De partij pleit voor ethisch AI-beleid op nationaal, Europees en internationaal niveau. Opvallend is het voorstel om elke inwoner kosteloos een eigen AI-chatbot te geven, gebaseerd op open-source en betrouwbare data. Volt benadrukt het belang van veiligheid en onderwijs: AI-systemen moeten door een onafhankelijke partij als veilig worden bestempeld en schoolkinderen moeten basisonderwijs in AI krijgen, inclusief codering en ethiek. Volt dringt aan op actieve Nederlandse deelname aan internationale samenwerking voor ethische AI.
VVD
De VVD ziet een prominente rol weggelegd voor AI binnen Nederland en Europa en wil dit potentieel maximaal benutten, waarbij zorgvuldigheid en het onderkennen van risico’s essentieel zijn. De partij streeft naar internationale samenwerking over AI-gebruik door bedrijven en overheden. Ze benadrukken het belang van transparantie in data en algoritmegebruik, waarbij burgers controle behouden over hun gegevens. De VVD wil online polarisatie en extremisme tegengaan door algoritmen op sociale media aan banden te leggen.
GL-PVDA
GL-PVDA benadrukt een ethische en duurzame benadering van AI. Ze pleiten voor transparante, veilige AI-systemen die mensenrechten respecteren en energiezuinig zijn. Forse EU-investeringen in technologisch onderzoek worden aangemoedigd, evenals de ontwikkeling van een Europese digitale infrastructuur als alternatief voor Big Tech. Een focus op digitale duurzaamheid is nodig en een Europees toezichtsorgaan voor AI, waarbij Nederland het voortouw neemt. Bewust verslaving creëren door sociale media wordt aan banden gelegd.
D66
D66 ziet grote potentie in technologie en AI, zoals drones voor duurzame landbouw, algoritmes voor eerlijke verdeling van voorzieningen en AI voor medische innovaties. De partij benadrukt het belang van transparantie, ethiek en rechtvaardigheid bij technologische ontwikkelingen. Opmerkelijk, D66 pleit voor het openbaar maken van onderzoeksdata om wetenschappelijke vooruitgang te versnellen en betaalmuren te voorkomen. Tegelijkertijd dringt de partij aan op verplichte toetsing van algoritmes, bestrijding van discriminatie en kritische beoordeling van het verdienmodel van socialemediabedrijven, vooral vanwege hun mogelijke negatieve impact op kinderen.
NSC
NSC is kritisch over het gebruik van algoritmen, vooral binnen de overheid. Ze benadrukken de risico’s van geautomatiseerde besluitvorming en het belang van transparantie en verantwoordelijkheid. Er wordt gewaarschuwd tegen blindelings vertrouwen op AI-modellen. NSC pleit voor wetenschappelijke standaarden voor het gebruik van modellen in beleidsvorming. Ze uiten ook hun zorgen over de afhankelijkheid van grote Amerikaanse techbedrijven en de dominantie in AI en cybersecurity. De partij wil Nederland en de EU een impuls geven aan de techindustrie om de afhankelijkheid te verminderen.
CU
De CU pleit voor een diepgaande reflectie op de rol van AI, vooral in relatie tot het onderwijs en de ontwikkeling van jongeren. Organisaties die algoritmes hanteren, dienen transparant te zijn over de gebruikte data en de genomen maatregelen om discriminatie te voorkomen. De CU wil de Autoriteit Persoonsgegevens omvormen tot een krachtige waakhond voor digitale veiligheid, met bijzondere aandacht voor kinderbescherming. Binnen de gezondheidszorg ziet CU mogelijkheden voor AI, vooral als hulpmiddel voor artsen in diagnostiek.
BBB
BBB hecht groot belang aan vroegtijdige voorlichting over de digitale samenleving, zowel op basisonderwijsniveau als verder. Ze waarschuwen voor de vorming van ‘echokamers’ aangewakkerd door AI en algoritmen. Terwijl AI’s potentie wordt erkend, wordt ook de kritiek geuit op het blinde vertrouwen in modellen. Voor BBB moet de menselijke besluitvorming altijd centraal staan en modellen mogen alleen ter ondersteuning dienen, niet ter vervanging van feitelijk onderzoek. Ze benadrukken dat een land niet geleid moet worden door modellen of spreadsheets en dat burgers geen dossiers zijn.
DENK
Denk streeft naar de introductie van een algoritmewet, die het gebruik van op afkomst gebaseerde gegevens in algoritmen verbiedt en voorziet in sterke waarborgen. DENK wil de AP versterken met meer middelen en bindende bevoegdheden om effectief toezicht te houden op algoritmen en om discriminatie en privacyschendingen te bestrijden. De partij ziet potentie in de ontwikkeling van een digitale racismedetector.
CDA
Het CDA ziet kansen voor AI, mits het onze waarden en normen respecteert. De partij stelt voor om de Grondwet uit te breiden met digitale grondrechten, zoals het recht op transparantie en het recht op eigenaarschap van data. Verder bepleit het CDA meer transparantie en rechtsbescherming rond geautomatiseerde besluitvorming door de overheid.
SP
De SP zet zich sterk in tegen discriminatie door de overheid, zoals bij de Belastingdienst. Het gebruik van algoritmen voor fraudeopsporing moet voldoen aan mensenrechten. Ook benadrukt de partij het belang van onafhankelijke media; bedreiging van journalisten wordt streng aangepakt. Verder streven de SP naar toezicht op socialemedia-algoritmen, met speciale aandacht voor regionale en lokale media.
BIJ1
BIJ1 wil een onmiddellijke stop op het ontwikkelen van AI voor militaire doeleinden vanwege zorgen over discriminatie in AI-data en algoritmes. Er moet een toezichthoudende instantie komen die AI-systemen toetst aan mensenrechten voordat ze op de markt komen. Daarnaast wil BIJ1 techbedrijven aanpakken die misbruik maken van geavanceerde AI. De partij wil mis- en desinformatie en discriminatie voorkomen.
PvdD
KI- en AI-aanbieders moeten transparant zijn over hun gebruik van nieuwsbronnen. Er zijn striktere regels voor bedrijven nodig, met nadruk op dataminimalisatie en databescherming. Digitale inclusie en toegankelijkheid worden bevorderd.