Column Ank van Ophoven
▼
Laat ik het maar meteen toegeven: ik heb mijn 50ste verjaardag nooit gevierd. Geen feest, geen taart, geen ballonnen, en al helemaal geen Sara-bord in de voortuin. Niet omdat ik geen tijd had of het vergeten was, maar gewoon omdat ik niet wilde toegeven dat ik 50 werd. Ik zat in ontkenning. En eerlijk, dat ben ik nog steeds een beetje. Niet omdat ik moeite heb met ouder worden, maar omdat de wereld om me heen er blijkbaar veel meer moeite mee heeft dan ik.
▼
Achteraf gezien was het overslaan van dat mijlpaalfeest misschien wel de gezondste beslissing die ik in jaren heb genomen. Ik heb inmiddels geleerd dat daar een naam voor bestaat: seniorisme. Discriminatie puur op basis van leeftijd. Het sluipt er op een subtiele manier in, vaak vermomd als een onschuldige grap of een goedbedoelde opmerking als: ‘Je bent geen 20 meer, hè?’ Maar de impact is allesbehalve onschuldig.
SIRE, de organisatie achter de nieuwe campagne ‘je bent nooit te oud om te leven’, slaat de spijker op z’n kop: mensen boven de 50 hebben te maken met diepgewortelde stereotypen die niet alleen bepalen hoe de maatschappij naar ons kijkt, maar ook hoe wij naar onszelf kijken.
Als je constant hoort dat je oud, versleten of over je hoogtepunt bent, ga je je daar uiteindelijk ook naar gedragen. Niet uit zwakte, maar door mechanismen die psychologen maar al te goed kennen: stereotype threat, selffulfilling prophecy en zelfstigmatisering. Herhaaldelijke blootstelling aan negatieve beelden over ouder worden leidt ertoe dat we die beelden internaliseren en ons ernaar gaan gedragen.
Zwarte humor met een warme boodschap
De campagne van SIRE pakt het anders aan: met zwarte humor en confronterende beelden houdt ze ons een spiegel voor. ‘Je bent nooit te oud om te leven’ klinkt misschien als een cliché, maar raakt de kern van het probleem. We zijn pas ‘klaar’ als we ons zo laten behandelen door anderen, of als we er zelf in gaan geloven. En precies daar schuilt het echte gevaar.
Professor Richard Ridderinkhof (UvA) 1) 2) wijst er terecht op dat een negatieve kijk op ouder worden je levensverwachting met gemiddeld 7,5 jaar kan verkorten. Geen grapje, maar keiharde wetenschap.
De campagne is niet alleen een wake-upcall voor 50-plussers om zichzelf te blijven uitdagen, maar ook een maatschappelijk pleidooi. Want ook al worden we allemaal ouder, de verjaardagskaarten voor nieuwe vijftigers staan nog steeds vol met rollators, grijze pruiken en tandeloze grappen. Grappig? Misschien. Maar ook: stigmatiserend. Wie wil er oud worden als dat het standaardplaatje is?
Leeftijd is ervaring, geen tekortkoming
Nederland vergrijst in rap tempo. Tegen 2040 is één op de vier mensen 65 jaar of ouder. Een gigantische groep, met bakken ervaring, levenswijsheid én economische waarde. Toch worden oudere mensen nog te vaak gezien als last in plaats van meerwaarde.
Ik zou daar boos over kunnen worden, maar ik kies voor iets anders: positiviteit. Ik bén misschien 50-plus, maar ik voel me eerder een ‘oudere jongere’ die nog barst van de levenslust.
Ben ik dan de uitzondering? Om daarachter te komen, schakelde ik Virtual Audience in, een tool die we bij Haystack steeds vaker gebruiken voor snel kwalitatief onderzoek. En wat bleek? Ik ben allerminst alleen. Onze virtuele respondenten dachten er net zo over:
‘Vijftig is geen overwinning; het is gewoon weer een jaar dichter bij het einde.’
‘Het feest overslaan deed me jonger voelen… ik liep gewoon weg van al die verwachtingen.’
‘Elk jaar dichter bij het pensioen is weer een jaar meer onzichtbaarheid.’
Wie had gedacht dat zelfs virtuele respondenten met existentiële angsten worstelen? Hoe echt wil je het hebben? Virtual Audience leert ons niet alleen over trends, maar ook over échte emoties. En hoe mooi is het dat ik, als oudere onderzoeker, daar nog volop aan mag bijdragen?
Dus nee, ik heb mijn 50ste verjaardag niet gevierd. En misschien sla ik mijn 60ste ook wel over. Maar ik leef meer en bewuster dan ooit. Want één ding is zeker: je bent nooit te oud om te leven, alleen te jong om op te geven.
En oh ja, ik ben trots dat ik werk bij een bedrijf dat niet neerkijkt op ervaren mensen, maar juist met nieuwsgierigheid hun verhalen induikt.
1.Brinkhof, L. P., Murre, J. M. J., de Wit, S., Krugers, H. J., & Ridderinkhof, K. R. (2023). Changes in perceived ageism during the COVID-19 pandemic: impact on quality of life and mental well-being among Dutch adults aged 55 and older. Aging & Mental Health , 1-9. 2. Levy, B. R., Slade, M. D., Kunkel, S. R., & Kasl, S. V. (2002).Longevity increased by positive self-perceptions of aging. Journal of personality and social psychology, 83(2), 26
Ank van Ophoven is Strategic Advisor bij Haystack Consulting
Haystack Consulting is Kennispartner van Daily Data Bytes