Nederlanders hebben anno 2022 een ruime keuze aan media-aanbod, zowel online als offline, van Nederlandse en van internationale aanbieders. Maar er zijn ook ontwikkelingen in het Nederlandse medialandschap die de diversiteit van het media-aanbod kunnen bedreigen. Zeker is dat de verschuiving naar online doorzet.
Uit de nieuwe publicaties Mediamonitor 2022 en Televisieaanbod en kijkgedrag 2022 van het Commissariaat voor de Media komen de volgende relevante ontwikkelingen naar boven.
Relevantie televisiepakket neemt af door online en on-demand
In Nederland wordt veel gebruik gemaakt van televisiepakketten die door distributeurs als Ziggo en KPN worden aangeboden. Er zijn nog weinig mensen die hun televisiepakket opzeggen en alleen maar gebruik maken van online en on-demanddiensten. De groei van het aanbod en gebruik van gratis en betaalde online videodiensten zet de urgentie voor een abonnement op een televisiepakket echter onder druk. Het aantal mensen dat twijfelt aan het abonnement op het televisiepakket neemt de laatste jaren toe. Wanneer minder mensen de beschikking over een TV-pakket hebben, zullen steeds minder Nederlanders toegang hebben tot het lineaire aanbod van de commerciële televisiezenders.
Voorkeur nieuws verschuift naar sociale media
Voor het kijken van nieuws- en informatieprogramma’s hebben de meeste mensen nog altijd een voorkeur voor de televisiezenders, maar met name onder jongeren neemt de voorkeur voor het kijken van nieuws via sociale media toe. Niet alleen voor het kijken van nieuws, maar ook voor het lezen van nieuws kiezen steeds meer jongeren er voor vooral sociale media te gebruiken. Sociale media worden door jongeren op dagelijkse basis dan ook meer gebruikt dan de televisie- en radiozenders of (online) nieuwsmedia. Ook professionele nieuwsmedia zijn aanwezig op sociale media. Maar verder is er weinig zicht op welk media-aanbod men op sociale media gebruikt en of al het nieuws- en informatieaanbod op sociale media wel tot stand komt op basis van journalistieke normen en waarden.
Macht internationale spelers neemt toe
Op Nederland gerichte mediabedrijven, zoals DPG Media, Mediahuis, RTL Nederland en Talpa Network, moeten steeds meer concurreren met internationale spelers zoals on-demanddiensten en sociale media-platforms. Niet alleen concurreren ze om de aandacht van de mediagebruiker, maar ook op advertentie-inkomsten. De digitale reclameomzet is sinds 2015 meer dan verdubbeld en met name in 2021 sterk toegenomen. Tegelijk nam ook het aandeel van de internationale spelers in de digitale reclameomzet in dezelfde periode toe van 54 naar 80 procent. Nederlandse mediabedrijven zien daardoor een deel van de reclame-inkomsten wegvloeien. Als reactie hierop zetten mediabedrijven al sinds jaren in op schaalgrootte en investeren ze in digitalisering. Zo nam in 2021 het aantal digitale abonnees op online nieuwsmedia en on-demanddiensten toe. De mediasector staat voor een uitdaging om voldoende interessant online (journalistiek) media-aanbod te ontwikkelen om met de internationale spelers te kunnen concurreren.
Divers online aanbod is nog geen divers gebruik
De digitalisering van het mediagebruik zet verder door. Het dagelijkse gebruik van dagbladen en televisie- en radiozenders neemt verder af. Het gebruik van online nieuwsmedia en on-demanddiensten neemt toe en de aandacht verschuift verder naar sociale media. Voor mediagebruikers is er online in potentie een ruime hoeveelheid divers nieuws- en informatieaanbod. Onduidelijk is echter of mediagebruikers in voldoende mate met een divers aanbod in aanraking komen. Het Commissariaat acht het belangrijk dat professioneel gemaakt kwaliteitsnieuws en media-aanbod, van zowel publieke omroep als private mediabedrijven, goed herkenbaar, zichtbaar en vindbaar is in een online omgeving. Op dit moment is bijvoorbeeld de zichtbaarheid van aanbod van de publieke omroep in de lineaire traditionele televisie-omgeving gewaarborgd door de must-carry verplichting. Een dergelijke waarborg is er niet voor de online omgeving. Het is van belang na te denken over hoe toegang tot professioneel gemaakt, divers en onafhankelijk media-aanbod in een online omgeving en op sociale media versterkt kan worden.