Drie GGD’s en I&O Research onderzochten het effect van een verkorte en vereenvoudigde vragenlijst op de hoogte en samenstelling van de respons. Doel: handvatten bieden voor de aanpak van de Gezondheidsmonitor die GGD’s in Nederland in 2020 gaan uitvoeren onder volwassenen en ouderen.
Conclusie is dat het gebruik van een zeer korte vragenlijst met een invulduur van 5 tot 10 minuten een positief effect heeft op de respons. Een korte vragenlijst die men in 10 tot 15 minuten kan invullen, werkt niet responsverhogend. Ook het gebruik van een vragenlijst op B1-taalniveau bevordert de respons niet, maar heeft wel invloed op de uitkomsten.
Tekst Gerben Huijgen, I&O Research*
GGD’s brengen vierjaarlijks de gezondheidssituatie van de Nederlandse bevolking (≥ 19 jaar) in beeld door middel van een gezondheidsvragenlijst. De waargenomen dalende respons brengt de representativiteit van de resultaten in gevaar. GGD Amsterdam, GGD Haaglanden, GGD Flevoland en I&O Research hebben eind 2018 in een gezondheidsmonitor ‘light’ de effecten van een kortere en vereenvoudigde vragenlijst op de respons onderzocht.
De lengte van de vragenlijst en het taalniveau zijn van invloed zijn op de respons. Diverse internationale studies hebben aangetoond dat een kortere vragenlijst een gunstig effect heeft op de respons, zowel online als op papier. Het aantal Nederlandse onderzoeken naar het effect van een kortere vragenlijst op de respons in vragenlijstonderzoek is tot op heden echter beperkt. Het is ook aannemelijk dat een vragenlijst (en uitnodigingsbrief) op B1-taalniveau een gunstige invloed kan hebben op de respons. Ongeveer 1,4 miljoen Nederlanders tussen 16 en 65 jaar zijn laaggeletterd. Het is dan ook belangrijk dat teksten voor zoveel mogelijk mensen begrijpelijk zijn.
Een BRP-steekproef van inwoners van 19 t/m 64 jaar in Amsterdam en Almere werd uitgenodigd om een lange (n=1.500) of korte (n=1.500) gezondheidsvragenlijst in te vullen. In Den Haag werden 19- t/m 64-jarige inwoners van wijken met achterstand benaderd met een lange lijst (n=1.500), zeer korte themavragenlijst (n=1.500) of deze themavragenlijst op B1-taalniveau (n=1.500). De korte vragenlijst telt 12 kantjes A4, de lange 20 A4 en de themalijst had een lengte van 6 kantjes A4 en was online ook beschikbaar in het Engels. Respondenten ontvingen een brief met inlogcode en (tot) twee reminders, waar bij de eerste reminder ook een schriftelijke vragenlijst is bijgevoegd.
Uitkomst
In Almere en Amsterdam was er geen significant verschil in respons op de korte en lange vragenlijst. Ook de gezondheidsuitkomsten verschilden niet. In Haagse achterstandswijken was de respons op beide themavragenlijsten hoger dan op de lange vragenlijst en was er geen verschil in ervaren gezondheid en eenzaamheid. Wel rapporteerden deze Haagse respondenten op de B1-themavragenlijst vaker psychische klachten dan respondenten op de lange vragenlijst.
Conclusie is dat het gebruik van een zeer korte vragenlijst een positief effect heeft op de respons. Een kortere vragenlijst die men in 10 tot 15 minuten kan invullen, werkt niet responsverhogend ten opzichte van een vragenlijst met een invulduur van een half uur. Ook het gebruik van een vragenlijst op B1-taalniveau bevordert de respons niet, maar heeft wel invloed op de uitkomsten.
Advies
Voor de vierjaarlijkse Landelijke Gezondheidsmonitor Volwassenen/Ouderen van GGD’s, RIVM en CBS is het advies om de vragenlijst alleen in te korten als het mogelijk is om flink in de vragenlijst te snijden. Alleen als de vragenlijst in zeer beperkte tijd ingevuld kan worden, zijn meer mensen bereid om mee te doen. Overwogen kan worden om de gezondheidsvragenlijst in modules aan te bieden aan verschillende steekproeven of om jaarlijks in plaats van vierjaarlijks een beknopte thematische gezondheidsmonitor uit te voeren. Nadeel is dat deze varianten extra kosten met zich meebrengen.
De volledige resultaten van dit responsexperiment worden binnenkort gepubliceerd in TSG, Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen.
* Gerben Huijgen wordt per 1 oktober a.s. de nieuwe algemeen directeur van I&O Research. Hij volgt daarmee Inge Reijmer op.
Dit artikel is overgenomen uit Clou magazine© nr 94, oktober 2019.