Bijna acht op de tien kiezers (78%) vinden dat er momenteel te veel politieke partijen meedoen aan de verkiezingen, waardoor er te veel versnippering is. Ruim vier op de tien kiezers (42%) vinden het goed dat ook kleine partijen in de Tweede Kamer kunnen komen.
Een meerderheid van de PvdA- en GroenLinks-kiezers zou graag zien dat linkse partijen samengaan, 80 tot 90 procent van deze kiezers ziet GroenLinks en PvdA als ideale fusiepartners.
De SP zien ze minder graag deel uitmaken van deze nieuwe linkse partij. SP-kiezers zijn iets minder enthousiast over een fusie op links, maar als een dergelijke partij er zou komen, zou dat wat hen betreft een fusie tussen SP, GroenLinks en PvdA moeten zijn. Slechts een kwart wil ook D66 of Partij voor de Dieren erbij.
Wat zou er electoraal gebeuren als partijen op links en rechts fuseren? Wordt de nieuwe fusiepartij dan groter of kleiner dan de som der delen? Welke kiezers haken af en welke worden gewonnen?
Fusie tussen GroenLinks en PvdA electoraal lucratief, met SP erbij niet
Vooropgesteld dat dit een experiment is, waarbij geen rekening is gehouden met wie de leider van de nieuwe partij wordt en slechts een indicatie is gegeven van de hoofdprogrammapunten – de uitkomsten moeten worden gezien als een indicatie van mogelijke effecten – zien we toch enkele opvallende effecten.
- Een fusie van GroenLinks en PvdA levert meer stemmen op (24,3%, ca. 37 zetels) dan een fusie van GroenLinks en PvdA waarin ook de SP meedoet (23,1%, ca. 35 zetels). Dit is geen significant verschil, maar dat wordt het wel als we naar links als geheel kijken: als GroenLinks en PvdA fuseren en de SP apart doorgaat, zou links samen (de gefuseerde partij van GL en PvdA + de SP) op 30 procent, circa 45 zetels komen (zie figuur 1), terwijl een fusie van SP, GroenLinks en PvdA
23,1 procent, ca. 35 zetels zou opleveren (zie figuur 2).
- Op een fusiepartij van GroenLinks en PvdA zou 80 tot 90 procent van de GL- en PvdA-kiezers stemmen, maar ook een kwart van de huidige D66- en SP-stemmers.
- Bij een fusie tussen SP, GroenLinks en PvdA haken veel hoger opgeleiden en hogere inkomens af. Veel GroenLinks-kiezers, maar ook het aandeel PvdA-kiezers is dan lager dan zonder de SP. Van de huidige D66-kiezers zou maar 10 procent overstappen naar deze grote nieuwe linkse partij.
Als GroenLinks en PvdA fuseren, trekt dat middelbaar en hoger opgeleide kiezers aan (o.a. van D66 en PvdD), maar vooral kiezers met een bovenmodaal inkomen (vooral van D66). Deze fusiepartij zou electoraal dus goede zaken kunnen doen (deze partij zou – ceteris paribus – direct de grootste partij worden) én even aantrekkelijk zijn voor alle inkomensklassen.
Fusie op rechts electoraal niet lucratief
PVV- en FvD-kiezers staan open voor een fusie van PVV en FvD. Maar een fusie tussen FvD en PVV zou deze partijen cumulatief stemmen kosten. Samen zijn de twee rechtse partijen virtueel nu goed voor 22,8 procent, 35 zetels; als ze zouden fuseren zou dat teruglopen naar 19,7 procent, circa 30 zetels
(zie figuur 3).
Fusies op links én rechts: meer strategisch stemgedrag
Stel dat er zowel op links (GL+PvdA+SP) als rechts gefuseerd wordt (FvD+PVV) dan zou die grote linkse fusie kunnen groeien van 35 (in situatie dat er alleen op links door deze 3 partijen gefuseerd wordt) naar 42 zetels. Ook op rechts zou dat een bescheiden winst opleveren (van 30 naar 32 zetels; zie figuur 4). Dit is te verklaren vanuit strategisch stemgedrag: kiezers die eigenlijk zouden willen kiezen voor D66, PvdD, CDA of 50 Plus, stappen dan over naar een van de twee grote linkse of rechtse fusiepartijen (zoals gebeurde met VVD en PvdA bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2012).
Verantwoording
I&O Research voerde dit landelijk representatief onderzoek uit van donderdag 9 tot en met dinsdagochtend 14 mei 2019, onder 1.816 Nederlanders van 18 jaar en ouder.
De resultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, opleiding, regio en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017. Het grootste deel van de deelnemers is afkomstig uit het I&O Research Panel (n=1.659). Daarnaast zijn 157 deelnemers via PanelClix benaderd om deel te nemen aan dit onderzoek.
Bron: Persbericht I&O Research, Peter Kanne, 20 mei 2019